Estavela Gornjepoljski vir nalazi se u sjevernom dijelu Nikšićkog polja (Gornje polje).S obzirom na to da Nikšićko polje predstavlja morfološki zatvorenu depresiju, to i mreža rečnih tokova predstavlja izolovano područje, te su i hidrografski odnosi specifični.U svakom, periodski plavljenom polju, ima po nekoliko estavela. U Nikšićkom polju ima ih 5, od kojih je najveća Gornjepoljski vir. Udaljena je od grada petnaestak kilometara i nalazi se ispod dolomitičnih strmih strana Viroštaka (1119m). To je najveća, najjače izražena i na najvećoj apsolutnoj visini (628m) estavela u Crnoj Gori i Dinaridima.
Ovaj prirodni fenomen je oduvijek bio predmet interesovanja naučne javnosti, pa su o njemu pisali J. Cvijić, B. Radojičić, V.Vlahović, V.Radulović i dr. Estavele su oblici slični vrtačama i funkcionišu naizmjenično kao vrela i kao ponori. U vrijeme visokog vodostaja funkcionišu kao vrela, a u vrijeme sušnog perioda kao ponori. Otvori estavele su u vezi sa više podzemnih kanala, od kojih jedni odvode naviše, u polja veće apsolutne visine, a drugi naniže, u doline ili niža polja. Pri jakim i dugotrajnim kišama, voda ne može dovoljno brzo da otiče kroz podzemne kanale, penje se i gornji otvori takvih kanala biće vrela. Kad priticanje vode sa površine oslabi, isprazne se podzemni kanali i isti otvor kanala na površini funkcioniše kao ponor. (J.Cvijić, «Karst»,1895.).
Kao jako vrelo, Gornjepoljski vir «radi» obično od polovine oktobra do polovine juna. Neposredno prije početka funkcionisanja kao vrelo, ovdje se događa karakteristična pojava “pucanja vira”, koja je posledica naglog priticanja vode i prisutnog vazduha. U vrijeme smanjenog priticanja vode, podzemni kanali i pukotine se ispune vazduhom koji voda obično naglim priticanjem potisne i onda izbije, izbacujući bijeli pijesak dolomitskog porijekla, pri čemu se čuje karakterističan prasak. Tako se vrši izravnjavanje hidrauličnog pritiska među vodenim masama, koje su međusobno sifonski povezane. (B.Radojičić,»Nikšićko polje-geomorfološka promatranja»,1953.).
Zapaža se da je ova pojava «pucanja» vira, poslije podizanja akumulacionih jezera Krupac i Slano nestala, ili se sasvim rijetko javlja, što se dovodi u vezu sa pretpostavkom da voda Vira ima podzemnu hidrološku vezu sa vrelima Krupca. (B.Radojičić, »Vode Crne Gore»,2005.). Poslije “pucanja”, voda se povuče skoro do dna estavele, a potom počinje punjenje i oticanje, prosječno 3-5m³/s. Najveća izdašnost je krajem novembra i početkom decembra, do 7m³/s. Drugi period povećane izdašnosti je u aprilu i maju.
Estavela je kružnog oblika, prečnika oko 94m, a dubina joj je preko 90m. Sa koritom rijeke Sušice, Gornjepoljski vir je vezan sa oko 30m dugačkim kanalom, čija je visina u nivou korita rijeke. Da bi se spriječilo poniranje voda Sušice u estavelu, 1896. godine izgrađena je kamena brana, te Sušica otiče poljem i zajedno sa Rastovačkom rijekom formira rijeku Zetu.
Prije dvije godine Gornjepoljski vir je proglašen Spomenikom prirode.
Izvor: Sekretarijat za uređenje prostora i zaštitu životne sredine-Sektor za zaštitu životne sredine Opštine Nikšić
